Луцерка

Файл:75 Medicago sativa L.jpg

Луцерка

Наукова класификация

Царство: Plantae

(нєранґоване): Angiosperms

(нєранґоване): Eudicots

(нєранґоване): Rosids

Ряд: Fabales

Фамилия: Fabaceae

Род: Medicago

Файта: M. sativa

Биномне мено

Medicago sativa

L.

Луцерка и луцерна (лат. Medicago sativa, серб. луцерка, рсй. люце́рна посевна́я, люце́рна си́няя, укр. люцерна посівна, люцерна сійна, поль. lucerna siewna, слц. lucerna siata, мадь. lucerna, горв. plava djetelina/lucerna – у шицких язикох назва за тоту рошлїну луцерна, а слово луцерка превжате зоз сербского) - вецейрочна покармна култура. У народзе ше вола ище коньска бетелїна. Тирва штреднє 6-10 роки. Приноши рочнє 3-4 одкоси. З луцерки ше достава барз квалитетну статкову покарму хтора значна за шицки файти домашнїх животиньох. Ма вельо сирови протеїни (18-22% у зависносци од фази старосци веґетативних орґанох), барз су доброго аминоквашнїнового составу, маю високу биолоґийну вредносц и подобни су протеїном животиньского походзеня. У луцерки єст витамини: A, B1, B2, B3, C, D, E и орґански квашнїни (лимуновей, яблуковей и др.), а тиж так и минерални материї. Окреме єст надосц калциюму хтори важни у покарми статку, за продукцию млєка при кравох и як состойна часц косцох за статков подросток.

Опис рошлїни

Желєне члєнковите стебло луцерки док нє квитнє сочне и у вигодних условийох вирошнє од 80 до 100 центи. Коруна у форми мотиля найчастейше лилова, алє може буц и цма белава. Квиток ма досц нектару хтори прицагує пчоли и други инсекти опращковачох.

Хаснованє

Луцерку ше хаснує у рижних формох: як шено, силажу, дегидровани рошлїни, ридше як желєну покарму и за напасанє статку. У индустриї ше луцерку хаснує за концентровани статково покармки, та позната луцеркова мука. Улога луцерки нє служи лєм за покарму статку, алє ма важне место у плодоряду. Розорйованьом жеми дзе була луцерка, оставаю вельки количества орґанскей маси, зоз чиїм розкладаньом и минералованьом ше виправяю физични, хемийни и микробиолоґийни прикмети жеми.

Историят

Луцерка єдна з найстарших покармних рошлїнох. То позната бетелїна, а почало ше ю ховац ище у VII вику пред нову еру, перше у Месопотамиї и Арабиї, алє є у V вику пред нову еру пренєшена до Греческей у чаше персийско-греческих войнох. Римянє и Арабянє ю познейше преширели по жемох коло Штредожемного моря. Нєшка є заступена на шицких континентох.

Хемийни состав

Нашенє луцерки ше класификує як угльовогидратне, бо угльво гидрати у нїм главни резервни материї. У нашеню єст 93,8% сухей материї и 6,2% Водаводи. У сухей материї єст найвецей сирови протеїни - 37,8%, потим безазотни екстрактивни материї - 34,8%. Сирови масни материї єст 9,1%, а сировей целулози 8,1%. По хемийним составе, нашенє луцерки найблїзше нашеню сої, хторе ма у сухей материї 40% протеїни, 20% олєю, 17% целулози и хемицелулози, 7% цукру, 5% черстви влакна и коло 6% минерални материї.

Лїковити прикмети

Окрем же ше луцерку масовно хаснує як статкову покарму, вона ма и свойо лїковити прикмети. Тея (чай) з луцерки помага у лїченю хторох скори, артритису, дяабетесу, звекшує физичну витримовносц орґанизма, виталносц, злєпшує апетит. Добре уплївує на орґани за претровйованє, а зменшує надутосц черевох. Нєутрализує жалудкову квашнїну, а ма и диуретичне дїйство (звекшує вилучованє чечносци з орґанизма). Помага коаґулацию креви, та ше ю препоручує у случаю частих кирвавеньох з носа. Тиж спомалшує процес стареня, бо деґенеративни процеси иду помалши. Лїсца луцерки барз богати з протеїнами, та є хасновита у костираню веґетериянцох.

Продукция на нашенє

За продукцию луцерки на нашенє одвитує дакус менєй плодна жем. За отверанє и оплодзованє квиткох луцерки необходне присуство достаточного числа опращковачох. Продукцию луцерки на нашенє найлєпше орґанизовац на парцелох хтори ше находза нєдалєко од лєшикох и пажицох дзе ше розвиваю инсекти хтори нєобходни за опращкованє.

Вонкашнї фактори за оплодзованє

Хвиля и присуство опращковачох найважнєйши кед луцерка квитнє. Окреме у сушних реґионох дзе присутна жемова и воздушна суша, бо ґенеративни орґани-квитки дегидрую и нє приходзи до оплодзованя, та часто и одпадню. Дижджовна хвиля у фази квитнуца неґативно уплївує на опращкованє и оплодзованє луцерки, бо ше зменшує активносц инсектох хтори ю опращкую.

Литература

• Словнїк руского народного язика I, А – Н, Нови Сад 2017, б. 688
• Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 52
• Енциклопедия Нового Саду 13, ЛЕС – МАП, Нови Сад 1999, б. 127-128
• Руско-сербски словнїк, Нови Сад 2010, б. 369

Вонкашнї вязи

• Луцерка, Википедија на српском језику, sr.wikipedia.org
• Plava djetelina, Vikipedija na hrvatskom jeziku, hr.wikipedia.org
• Lucerka, Vebsajt Agroklub
• Lucerka i crvena detelina, Кнїжка, www.tehnologijahrane.com