Замок

Замок у Руским Керестуре, школски будинок збудовани 1913. року

Замок, Руски Керестур
Школски будинок Замок давно
Общи информациї
Општина	Кула
Держава	Сербия
Файта памятнїка	Нєрухоме културне добро
Час наставаня	1913.

Леґенда о вибудови школи

Нєодлуга по приселєню Руснацох штредком XVIII вику до Бачкей, односно до Руского Керестура, у валалє була збудована перша школа 1753. року з чим установена традиция школованя на руским язику хтора тирва и нєшка.

Жительом Руского Керестура добре позната приповедка о старим школским будинку у валалє, у народзе наволаним Замок, хтора гвари же будованє будинку Новей школи на початку ХХ вику наложела тедишня австроугорска держава. Тот школски будинок, вибудовани 1913. року а, ниа, прешло вецей як єден вик од спомнутей вибудови а ище вше ше спомина приповедка о тим же ше плани за будованє школи на драги од архитекти якошик помишали, та до Керестура сцигол план будинка предвидзеного за будованє дзешка у горйовитих крайох, а керестурски план же, нїби, пошол там дзешка до брегох. Спрам шицкого, то лєм звичайна леґенда а познате же архитекта керестурскей школи Денеш Дєрдї бул на початку ХХ вику у ґрупи младих и полєтних мадярских архитектох хтори жадали розвиц нови, модернєйши архитектонски дизайни по угляду на шветову архитектуру. На самого Денеша вплївовала анґлийска и нємецка ґотска архитектура и вон то пробовал примєнїц у домашнїх обставинох. Архитекта Денеш Дєрдї мал богату серию проєктох будинкох хтори досц подобни стилу и випатрунку будинку Замок у Руским Керестуре. Значи, нє було ту нїґда слова о даякей замени планох алє керестурска школа настала як теди модерни и упечатлїви будинок єдного талантованого архитекти хтори, пре историйни и политични причини, бул познейше нєзаслужено ґурнути до забуца.

Период державней школи

Обставини хтори допринєсли вибудови Замка були, у тедишнї час, досц нєвигодни за школу у Руским Керестуре. У другей половки XIX вику валалска школа ше стретала зоз вше векшима проблемами. Школярох було вше вецей, школского простору було вше менєй, а валал нє мал достаточно пенєжу за вибудов нового школского будинку и за за анґажованє нєобходного числа квалификованих учительох, а держава школом поставяла вше оштрейши вимоги у поглядзе образованя. И у конфесионалних школох, у хторих ше настава виводзела на язикох националних меншинох, мушело ше почитовац предписани школски програми. Медзитим, пре нєдостаток средствох и кадрох, вельо того ше нє могло витвориц, та после нєпреривних прицискох державней администрациї 1899. року школа у Руским Керестуре постала державна. Од спомнутого року та по 1918. рок настава ше отримовала лєм на мадярским язику, а за виучованє руского язика були предвидзени два годзини тижньово.

Од самого початку роботи державна керестурска школа мала два будинки зоз шейсц учальнями а у школи було вецей як 800 школярох. Пре нєдостаток простору держава вибудовала нови школски обєкт 1905. року у хторим були осем учальнї. И попри того же держава вибудовала у Керестуре нову школу, Керестурци були нєзадовольни прето же ше вона нє старала о старих школских будинкох хтори препадали и вони од держави вимагали вибудов нового школского обєкта.

Проєкт за нову школу бул готови 1911. року. Вибудов школи почала 1912. року а школа закончена 1913. року. Тота школа хтора од початку ношела назву Нова школа а нєшка є позната по назви Замок, мала 5 учальнї и квартель за учителя. На каменей табли нука у обєкту пише же школа вибудована у мено його височества Франца Йозефа, под час министра др Бели Янковича; Яноша Фараґоа, кральовского домара и др Кароля Молнара, предсидателя Управного одбору; Михаила Поливки, директора. Школу дизайнировал мадярски архитекта Денеш Дєрдї, а вибудовал ю майстор Ґерґель Рац. Вибудов Замка коштала 60.098 коруни и 28 филери.

Школски будинок Замок после вибудови новей огради

Замок бул од початку школски обєкт и хасновало ше го у настави скоро до конца ХХ вику. Настава у Замку нє отримована под час Першей шветовей войни. Настава у Замку, углавним, була за школярох основношколского возросту. 1970. року, кед обновена робота рускей ґимназиї, у Замку наставу почали нащивйовац и школяре ґимназиї.

Функция Замка нєшка

Нєшка ше у Замку находза просториї оддзелєня Народней библиотеки зоз Кули, а тиж так ше находзи и Музейна збирка - постановка фотоґрафийох, алатох за стари ремесла, як и старе народне облєчиво хтори шведоча о прешлосци и обичайох Руснацох. Од 2010. року у Замку ше находзи и шедзиско Националного совиту Руснацох.

У дворе Замка подзвигнути памятнїк Гавриїлови Костельникови Костельникови, докторови филозофиї, священїкови, универзитетскому професорови и писательови хтори 1923. року составел Ґаматику бачваньско-рускей бешеди и на тот способ кодификовал язик терашнєй рускей заєднїци у Сербиї.

Пре шицки тоти причини очуванє Замка як школского обєкта хтори, як нєрухоме културне добро под защиту держави, од велькей важносци за отриманє културно-просвитного живота у Руским Керестуре.

Литература

• о. Владимир Еделински Миколка, Денеш Дєрдї - архитекта замку у Руским Керестуре, Руски християнски календар за 2021, НВУ Руске слово, б. 113-122

Вонкашнї вязи

• Замак, Руски Крстур

• Замак Крстур, sr.wikipedia.org, 26. фебруар, 2022.

• Музейна збирка у Замку Виртуална тура